با پیشرفت علم و تکنولوژی، حقوق جدیدی نیز برای اشخاص در نظام های حقوقی دنیا شناخته شده است، ازجمله حقوق مالکیت فکری (معنوی) که جلوه جدیدی از حق مالکیت اشخاص بر اموال تلقی می گردد. این دسته از امول به جهت ارزش علمی و اقتصادی و محرمانه بودن دارای جایگاه ویژه ای در نظامهای حقوقی کشورهای جهان بوده و به همین دلیل بصورت خاص مورد حمایت قرار گرفته اند. تا حقوق مالکیتی این اموال کمتر دچار تعرض و تجاوز قرار گیرد.
بطور کلی حقوق مالکیت فکری (معنوی) به دو دسته تقسیم می شود:
الف) حقوق مالکیت صنعتی که شامل:
– حقوق مالکیتی بر اختراعات
– حقوق مالکیتی بر علائم و نام های تجاری
– حقوق مالکیتی بر طرح های صنعتی
– حقوق مالکیتی بر طرح های صنعتی
– حقوق مالکیتی بر نشانه های جغرافیایی
– حقوق مالکیتی بر طرح های ساخت مدارهای یکپارچه
– حقوق مالکیتی نسبت بر اسرار تجاری و مقابله با رقابت غیر منصفانه
ب)حقوق مالکیت ادبی و هنری که شامل:
حقوق مالکیتی درخصوص هر گونه آثار ادبی و هنری شامل: کتاب، رساله، سرود، مقاله، نقاشی، نمایشنامه، آثار سینمائی و … .
برای آگاهی شما عزیزان بصورت کلی و مختصر شما را با برخی عناوین و دعاوی این حوزه آشنا می کنیم:
- تعریف حق اختراع:
ماده 10 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386 بیان داشته: اختراع نتیجه فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارائه می کنند و مشکلی را در یک حرفه، فن، فناوری،صنعت و مانند آنها حل می نمایند.
نکته: اختراع مصادیق مختلفی بوده که به لحاظ موصوع و صنعتی که در آن بخش صورت گرفته و همچنین عواملی نظیر نهاد یا اداره ای که اقدام به صدور گواهی ورقه اختراع می نماید تقسیم بندی شده و شامل اختراع الحاقی، ملی، وارداتی، سری، طرح و .. می گردد.
نکته: در صورتیکه شخص مخترع بتواند از حمایت های قانونی معین شده در قانون بهره بند گردد، می بایست در اولین فرصت اختراع خود را در اداره مالکیت صنعتی (اداره مربوطه) به ثبت برساند. اختراع به سه صورت سرزمینی، منطقه ای و بین المللی قابلیت ثبت دارد
نکته: ارکان اصلی قانونی برای اینکه یک ایده ویژه گی ثبت بعنوان یک اختراع را داشته باشد عبارتند از:
– ابتکاری بودن
– جدید بودن
– کاربرد صنعتی داشتن
- دعاوی درخصوص حق اختراع و مراجع اداری، قضائی و شبه قضائی صالح به رسیدگی
1- دعاوی مرتبط با الزام به ثبت اختراع:
هرگاه متقاضی ثبت اختراع، اظهارنامه ثبت اختراع خود را به اداره مربوطه تسلیم نموده ولی تقاضای وی رد شود، در این حالت وی می تواند حداکثر ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ رد اظهارنامه (تصمیم مرجع ثبت اختراع) به آن اعتراض نموده تا اعتراض وی در کمیسیون ماده 170 آئین نامه ثبت اختراعات رسیدگی و نسبت به آن اظهار نظر گردد. در صورت رد مجدد اعتراض متقاضی در کمیسیون ماده 170 مرقوم، وی میتواند در مدت 60 روز از زمان ابلاغ تصمیم کمیسیون، با مراجعه به محاکم دادگستری صلاحیتدار، دعوای حقوقی الزام به ثبت اختراع خود را تقدیم دادگاه نماید.
2- دعاوی مرتبط با رفع نقض از حق اختراع:
در صورتیکه اشخاص (اعم از حقیقی یا حقوقی) بدون اجازه مالک حق اختراع هر نوع اقدامی انجام داده که به هر نحوی خدشه به حقوق مالکیتی مخترع (تولید، نگهداری، عرضه، استعمال، فروش، واردات و …) وارد نماید، مخترع این حق را دارد با مراجعه به محاکم قضائی صالح، ضمن تقدیم دادخواست مناسب، رفع نقض از حق اختراع خود به همراه ابطال گواهینامه ثبت اختراع طرف مقابل را مطالبه نماید.
- تعریف علامت تجاری
مطابق بند الف ماده 30 قانون مرقوم: ” علامت تجاری به هر نشان قابل رویتی که بتواند کالاها یا خدمات اشخاص (اعم از حقوقی یا حقیقی) را از هم متمایر نماید، گفته می شود ” از مصادیق علامت تجاری می توان به علائم حرفی، شکلی، سه بعدی، شنیداری، چشایی، لمسی، بویایی و علامت حاوی شکل و حرف اشاره نمود که علائم غیر دیداری و غیرقابل رویت (بویایی، صوتی و لمسی) در حقوق ایران شناخته نشده و قابلیت ثبت ندارند.
نکته: اصولاً مطابق ماده سی و یک قانون مرقوم حقوق انحصاری ناشی از علامت تجاری متعلق به شخصی است که علامت تجاری را وفق قانون به ثبت رسانده باشد. البته در رویه قضائی حاکم بر موضوع مشاهده شده حتی قبل از ثبت علامت تجاری می توان برای اشخاص استفاده کننده از علامت با توجه به برخی شرایط و اوضاع و احوال حاکم بر موضوع حقوقی را قائل بود.
نکته: اصولاً به موجب قانون ثبت علائم تجاری اختیاری است مگر در موارد استثنائی که در قانون پیش بینی شده است. همچنین برخی از علائم تجاری وفق قانون قابلیت ثبت ندارند، از جمله:
– علائمی که خلاف موازین شرع، نظم عمومی یا اخلاق حسنه باشند.
– علائمی که قابلیت تمایز نداشته باشند.
– علائمی که گمراه کننده باشند.
– علائمی که همانند یا شبیه علامت یا نام های تجاری دیگر باشند.
– علائمی که شبینه نشان نظامی، پرچم، نشان یا نام رسمی متعلق به یک کشور یا سازمان های بین المللی باشند.
- دعاوی مرتبط با علائم تجاری و مراجع اداری، قضائی و شبه قضائی صالح به رسیدگی
1- دعاوی مرتبط با الزام به ثبت علائم تجاری:
هرگاه متقاضی، اظهارنامه ثبت خود را به اداره مالکیت صنعتی تسلیم نموده ولی تقاضای وی رد شود، در این حالت می تواند حداکثر ظرف سی روز از تاریخ ابلاغ رد اظهارنامه (تصمیم مرجع ثبت علامت تجاری) به آن اعتراض نموده تا اعتراض وی در کمیسیون ماده 170 آئین نامه ثبت اختراعات رسیدگی و نسبت به آن اظهار نظر گردد. در صورت رد مجدد اعتراض متقاضی در کمیسیون ماده 170 مرقوم، وی میتواند در مدت 60 روز از زمان ابلاغ تصمیم کمیسیون، با مراجعه به محاکم دادگستری صلاحیتدار، دعوای حقوقی الزام به ثبت علامت تجاری خود را تقدیم دادگاه نماید.
نکته: در صورت رد تقاضای اظهارنامه ثبت علامت تجاری، حسب مورد و با وجود شرایطی میتوان مجدد تقاضای ثبت علامت تجاری را در اداره مالکیت صنعتی مطرح نمو.
2-دعاوی مرتبط با اعتراض به علائم تجاری ثبت شده و ابطال گواهینامه ثبت علائم تجاری
هرگاه مالک علامت تجاری ثبت شده از ثبت علامت همانند یا شبیه به علامت خود (که مصرف کننده را در تشخیص به اشتباه اندازد) توسط اشخاص دیگر مطلع گردد، می تواند ظرف مدت 3 سال از زمان ثبت علامت تجاری به محاکم دادگستری مراجعه و بدان اعتراض نموده و ضمن صدور حکم به منع استفاده طرف مقابل از علامت و پرداخت خسارات، اقدام به طرح شکایت کیفری مناسب با موضوع در دادسرای صالحیتدار و تعقیب کیفری بر علیه استفاده کننده را مطرح نماید.
- تعریف طرح صنعتی
وفق ماده بیست قانون فوق الذکر: ” هر گونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگها و یا بدون آن، به گونه ای که ترکیب یا شکل فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد طرح صنعتی نامیده می شود. “
نکته: به موجب قانون، حق تقدم درخصوص ثبت طرح صنعتی برای شخصی است که اظهارنامه ثبت طرح صنعتی را بعنوان اولین شخص به مرجع ثبت تقدیم نموده باشد و هرگاه طراحان صنعتی متعدد باشند هر شخص که زودتر اظهارنامه خود را تقدیم نموده باشد دارای حق تقدم در ثبت است.
نکته: طرح صنعتی برای ثبت می بایست شرایط ذیل را داشته باشد:
– قابلیت تبلور و پیاده سازی بر روی یک فرآورده را داشته باشد.
– قابل رویت و آشکار باشد.
– به کالا ظاهر خاص و ویژه دهد.
– دارای کاربرد صنعتی باشد.
- دعاوی مرتبط با طرح صنعتی و مراجع اداری، قضائی و شبه قضائی صالح به رسیدگی
هرگاه شخصی مدعی حقوق انحصاری درخصوص یک طرح صنعتی باشد، می تواند با طرح دعوی حقوقی در محاکم دادگستری صلاحیتدار بر علیه شخصی که به هر طریق به حقوق مالکیتی وی درخصوص طرح صنعتی خدشه ای وارد نموده است، احقاق حق نماید.
نکته: هرگاه اشخاصی از روی عمد و عمد اقداماتی را انجام دهند که سبب خدشه به حقوق مالک طرح صنعتی گردد، ذینفع می تواند با مراجعه به مرجع قضائی صالح بر علیه نقض کننده شکایت کیفری مناسب با موضوع را مطرح و تعقیب کیفری نامبرده را تقاضا نماید.
نکته مهم و اساسی: مرجع صالح برای رسیدگی به دعاوی درخصوص هر گونه اختلافات ناشی از حقوق مالکیت فکری (اعم از صنعتی، ادبی و هنری) وفق قانون فوق الذکر شعب خاصی از محاکم دادگاه های عمومی تهران می باشند. بدین ترتیب همه ذینفعان این حقوق در اقصی نقاط کشور در صورت احقاق حقوق خود بناچار می بایست هر نوع دعوی خود را در محاکم قضائی تهران مطرح و پیگیری نمایند.
- در ذیل به چند عنوان دیگر درخصوص دعاوی حوزه حقوق مالکیت فکری (معنوی) اشاره شده است:
– دعاوی مرتبط با حق مولف (کپی رایت یا حقوق مربوطه)
– دعاوی ابطال علامت تجاری
– دعاوی منع استفاده از علامت تجاری
– دعاوی ابطال اظهارنامه علامت تجاری
– شکایت جعل علامت تجاری
– دعاوی ابطال طرح صنعتی
– دعاوی منع استفاده از طرح صنعتی
– دعاوی ابطال اظهارنامه طرح صنعتی
– شکایت جعل طرح صنعتی
– دعاوی ابطال اظهارنامه حق اختراع
– دعاوی ابطال تصدیق حق اختراع
– دعاوی منع استفاده از حق اختراع
– شکایت جعل اختراع
– دعاوی نام تجاری
– دعاوی جبران خسارت
– و … .
با این اوصاف، موارد گفته شده تنها بخشی از مسائل و مشکلات حقوقی اشخاص درخصوص حقوق مالکیت فکری(معنوی) بوده که منتهی به طرح دعاوی متعدد از سوی اشخاص بر علیه یکدیگر و اداره های مربوطه و بالعکس در محاکم قضائی و شبه قضائی شده است. بنابراین با هدف رسیدن به نتیجه مطلوب می بایست با آگاهی دقیق در خصوص هر مورد اقدام به طرح دعوی مناسب یا دفاع در مقابل دعاوی مطروحه درخصوص موضوع نمود. که این موضوع داشتن تجربه و دانش فنی و تخصصی لازم در حوزه حقوق مالکیت فکری (معنوی) را می طلبد.
به همین منظور، مجموعه حقوقی “وکیل آرتا / VakilArta” تحت نظارت موسسه حقوقی “منشور قانون کهن” در سال 1395 در اداره ثبت شرکتهای تهران با شماره 41682 به ثبت رسیده، تا با همکاری جمعی از وکلا و کارشناسان متخصص امور حقوق مالکیت فکری (معنوی) در کنار شما بازرگانان ، تجار و سرمایه گذاران ایرانی و خارجی بوده تا خدمات حقوقی خود در طرح دعوی و شکایت در مراجع اداری، قضائی و شبه قضائی از جمله کمیسیونهای مربوطه رسیدگی به اختلافات فیمابین، دیوان عدالت اداری و دادگاههای عمومی، همچنین پیگیری شکایت از طریق دستگاههای نظارتی را به شما عزیزان ارائه دهد.
مدیر ” موسسه حقوقی منشور قانون کهن “
و ” گروه حقوقی وکیل آرتا “
امیرحسین فروغی
.