در دنیای امروز شرکتهای تجاری بعنوان شخصیتهای حقوقی مستقل، از مهمترین ابزارها برای کسب درآمد و تصدی در امور بازرگانی و سرمایه گذاری شناخته شده که در کشورهای مختلف جهان تابع قوانین آمره و شکلی قرار دارند. زیرا معاملات گسترده و قانونمند نیاز به سرمایه بالا، بهره گیری از نیروی متخصص و برند های تجاری شناخته شده را می طلبد. به همین خاطر گرایش عمومی به فعالیت در قالب شرکتهای تجاری افزون گردیده است.
- انواع شرکتهای تجاری
مطابق ماده 20 قانون تجارت شرکتهای تجاری به هفت نوع تقسیم می گردند:
– شرکت سهامی (عام و خاص)
– شرکت با مسئولیت محدود
– شرکت تضامنی
– شرکت نسبی
– شرکت مختلط سهامی
– شرکت مختلط غیر سهامی
– شرکت تعاونی
نکته: شرکت تعاونی سهامی عام، شرکت نوینی است که به موجب قانون اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی، وارد عناوین شرکتهای بازرگانی ایران شده است. ساختار و مناسبات داخلی این نوع شرکت به اساسنامه و آئین نامه اجرائی محول شده است.
در یک دسته بندی دیگر، به لحاظ سرمایه و اعتبار شخصی شرکاء، شرکتهای تجاری به سه دسته تقسیم می شوند:
گروه اول: شرکت های سرمایه ای، شامل: شرکت سهامی،شرکت، شرکت با مسئولیت محدود و شرکت تعاونی سهامی عام
گروه دوم: شرکتهای اشخاص، شامل: شرکت تضامنی و نسبی
گروه سوم: شرکتهای مختلط، شامل: شرکت مختلط سهامی و مختلط غیر سهامی
در هر صورت اصولاً به لحاظ حقوقی محور فعالیتهای شرکتهای تجاری از سه بخش قراردادهای تجاری، اسناد تجاری و ورشکستگی تشکیل شده است.
نکته: هر چند تعداد شرکت های سهامی نسبت به شرکت با مسئولیت محدود بیشتر نیست، اما در سطح جهانی حجم فعالیت شرکت های سهامی بالا بوده و به همین دلیل از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد.
- انواع دعاوی درخصوص شرکت های تجاری
بطور کلی طرفین دعاوی شرکتها به چند دسته تقسیم می شود:
– دعاوی سهامداران بر علیه شرکت و بالعکس
– دعاوی اشخاص (اعم از حقیقی یا حقوقی) بر علیه شرکت و بالعکس
- موضوعات دعاوی شرکت ها
– دعاوی مرتبط با تشکیل شرکت، از حیث رعایت قانون و اساسنامه به لحاظ ماهیت و شکلی
– دعاوی مرتبط با عدم رعایت الزامات قانونی درخصوص اداره شرکت توسط هیات مدیره، مدیر عامل و هر یک مسئولین قانونی
– دعاوی مرتبط با مطالبه تعهدات اشخاص (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به شرکت درخصوص اسناد تجاری (چک، ضمانت نامه های) له شرکت یا علیه شرکت
– دعاوی مرتبط با انحلال شرکت، خصوصاً ورشکستگی (اعم از ورشکستگی به تقصیر یا به تقلب) از حیث قانون و اساسنامه به لحاظ ماهیت و شکلی
نکته: به موجب دستور العمل رئیس دادگستری کل استان تهران، مجتمع قضائی تخصصی رسیدگی به دعاوی تجاری در سال 99 تشکیل که از سال 1401 نیز رسیدگی به دعاوی شرکتهای دانش بنیان نیز با سه شعبه بطور خاص و ویژه در آن مجتمع شروع بکار کرده است.
همچنین چند شعبه شورای حل اختلاف نیز به منظور حل و فصل اختلافات دعاوی شرکتهای دانش بنیان در همین مجتمع فعالیت خود را آغاز کرده اند.
لازم به ذکر است که دعاوی با موضوعات ذیل در مجتمع اختصاصی رسیدگی به دعاوی تجاری و شرکت های دانش بنیان رسیدگی می گردد:
– دعاوی مرتبط با خرید و فروش کالا (بصورت سنتی یا الکترونیکی) که طرفین آن شرکت های تجاری باشند.
– دعاوی مرتبط با اختلافات مربوط به تشکیل، ادعام، انحلال و ورشکستگی شرکتهای تجاری
– دعاوی مربوط به داوری از جمله تعیین داور، ابطال رای داوری و اجرای رای آن در مواردی که رسیدگی به اصل دعوی طبق موارد گفته شده در صلاحیت مجتمع تخصصی دعاوی تجاری باشد.
نکته: یکی دیگر از دعاوی شرکت ها که در سالهای اخیر پرونده هایی را در محاکم به خود اختصاص داده، دعاوی مربوط به بازار بورس و سرمایه است که می بایست بطور تخصصی از سوی وکلاء مورد بررسی قرار گیرد چرا که تصدی پرونده مزبور در صورت نا آشنا بودند وکیل به مقررات بورسی موجبات ورود خسارت به مراجعه کننده را در بر خواهد داشت.
موضوعات دعاوی در حوزه دعاوی بورسی شامل: دعاوی مربوط به ارجاع اختلافات به هیئت داوری بورس، تخلفات مربوط به کارکنان بورس، کلاهبرداری های بورسی و …. می باشد.
نکته: باید توجه داشته باشید که طرح دعاوی اعسار (اعم از پرداخت هزینه دادرسی و محکوم به) از سوی شرکتهای تجاری و تجار به هیچ عنوان در محاکم قضائی پذیرفته نمی شود.
نکته: لازم به یادآوری است که شرکتهای تجاری، بعنوان یک شخص حقوقی، دارای شخصیت مستقلی از سهامداران خود بوده، بنابراین اصولاً در دعاوی مربوطه (چه بعنوان خواهان و چه خوانده) تنها شرکت جزو اصحاب دعوی محسوب شده نه سهامداران، مدیر عامل، هیات مدیره و .. .
- در ذیل چند نمونه از انواع دعاوی مطرح در محاکم قضائی اشاره شده است:
– دعاوی مرتبط با نقل و انتقال سهام و سهم الشرکه در انواع شرکتهای تجاری
– دعاوی مرتبط با مسئولیت سهامداران یا شرکای شرکت تجاری در مورد بدهی شرکت
– دعاوی مرتبط با مسئولیت حقوقی یا کیفری اعضاء هیات مدیره یا مدیر عامل شرکت در قبال طلبکاران
– دعاوی مرتبط با مسئولیت حقوقی یا کیفری اعضاء هیات مدیره یا مدیر عامل شرکت در قبال شرکت و سهامداران
– دعاوی مرتبط با ابطال صورتجلسات مجامع عمومی از سوی ذینفعان
– دعاوی مرتبط با ابطال صورتجلسات هیات مدیره شرکت
– دعاوی مرتبط با ابطال صورتجلسه افزایش سرمایه
– دعاوی مرتبط با الزام به تنظیم سند رسمی انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود
– دعوای مطالبه باقی مانده سهام یا سهم الشرکه شرکت ها
– دعاوی مرتبط با ابطال کاهش غیر قانونی سرمایه شرکت
– دعاوی مرتبط با ابطال افزایش غیر قانونی سرمایه شرکت
– دعوای مرتبط با استرداد سودهای صوری شرکت های تجاری
– ابطال مرتبط با معاملات اعضای هیات مدیره و مدیر عامل با شرکت
– و ….. .
با این اوصاف موارد گفته شده، تنها بخشی از مسائل و مشکلات درخصوص امور شرکت ها بوده که منتهی به طرح دعاوی متعدد- از سوی ذینفعان بر علیه شرکتها و بالعکس- در مراجع قضائی و شبه قضائی شده است. بنابراین هرچند در سالهای اخیر بسیاری از شرکتها و تجار به درک صحیحی در همراهی فرد متخصص (خصوصاً وکیل دادگستری) در خصوص روابط حقوقی خود رسیده اند، لیکن در بیشتر موارد استفاده از فرد غیر متخصص و نا آشنا به امور ذینفعان این حوزه را به نتیجه مطلوب درخصوص موضوع نرسانیده است. پس رسیدن به نتیجه مطلوب درخصوص موضوع، مستلزم آگاهی دقیق در خصوص هر مورد و اقدام به طرح دعوی مناسب یا دفاع در مقابل دعاوی مطروحه می باشد، که این امر داشتن تجربه و دانش فنی و تخصصی لازم نسبت به موضوع را می طلبد.
به همین منظور، مجموعه حقوقی “وکیل آرتا” / “VakilArta” تحت نظارت موسسه حقوقی “منشور قانون کهن” در سال 1395 در اداره ثبت شرکتهای تهران با شماره 41863 به ثبت رسیده، تا با همکاری جمعی از وکلا و کارشناسان متخصص در امور شرکت ها در کنار شما بازرگانان ، تجار و سرمایه گذاران ایرانی و خارجی بوده تا خدمات حقوقی خود در طرح دعوی و شکایت در مراجع قضائی تخصصی، شبه قضائی، مراجع اداری مربوطه از قبیل سازمان بورس، همچنین پیگیری شکایت از طریق دستگاههای نظارتی را به شما عزیزان ارائه دهد.
مدیر ” موسسه حقوقی منشور قانون کهن ”
و ” گروه حقوقی وکیل آرتا “
امیرحسین فروغی